Historie

Het "Staalwijkfonds" is ontstaan uit de opbrengsten bij verkoop van het pand "Staalwijk" aan de Herenstraat te Leiden. Dit pand bekend als "wijkgebouw Staalwijk", van de christelijke wijkvereniging Staalwijk Vredeskerk, heeft een rijke historie.

1905
Het "Wijkgebouw Staalwijk" werd het centrum van al het kerkelijk- en wijkwerk van de toenmalige wijk V van de Nederlands Hervormde Gemeente te Leiden (1915). Met dat doel is het pand in 1905 vermoedelijk niet gebouwd. Dat jaar kreeg de heer H.J. den Heyer, caféhouder en aannemer in Leiden, vergunning voor de bouw van het hoekpand aan de Herenstraat 45 / hoek 3 Octoberstraat. Daar was een stuk grond vrijgekomen na de sloop van "landgoed Buitenrust" dat in de historie al in 1715 genoemd werd als "een grote buitentuin met behuizing". Hij bouwde het pand en richtte het in. Er is nog een foto van het pand met op de ruit de vermelding "Cafe Billard" en op de gevel "PROEFLOKAAL". Den Heyer heeft daar gewoond totdat hij het verkocht aan de opgerichte wijkvereniging.
Het gebouw heeft aan de buitenzijde niet veel veranderingen ondergaan en bezit van oudsher kenmerkende elementen: de gevelsteen met het jaartal 1905 en in het kleine dak, boven het linker gedeelte van het gebouw, een herkenbare "oeil du boeuf"(ovaal oogvormig raam), de erker, doorlopend in de 1e verdieping met op de begane grond grote deuren waarboven een ingemetselde boog, boogjes die je ook aantreft boven de ramen en de deur en de originele verdeling van de kozijnen en het hardstenen bordes bij de voordeur.

1915
In de wijkberichten van "het Leidsch Predikantenblad" wordt verhaald hoe de financiële basis voor het kerkelijke en het wijkwerk was gevormd. Giften van "rijksdaalder en gulden", inzameling van zilverpapier, theelood, postzegels, capsules van melkflessen, verlotingen vormden het noodzakelijke eigen geld naast de hypothecaire lening. Op 16 februari 1915 was het zover: de opening van het wijkgebouw en de noodzakelijke oprichting van de christelijke wijkvereniging Staalwijk waren een feit.
Het pand is destijds snel in gebruik genomen. Enkele dagen na de opening was er al een Bijbelkring en veel plannen en activiteiten kwamen tot uitvoer. Catechisatie, mannenvereniging, kinderkerk, vrouwenbond, jongens- en meisjes verenigingen, velen bevolkten het gebouw.
Maar ook de niet kerkelijke wijkfunctie was al snel ingevuld met o.a. het spreekuur van de arts of wijkzuster van de kruisvereniging en het consultatiebureau voor baby en kleuters. In de crisisjaren en gedurende de oorlogstijd waren er verschillende vormen van armenzorg, winter- en/of voedselhulp.
In 1929 was er een "eerste uitbreiding". Na het voldoen van de leges van 60 cent kon de Christelijke wijkvereniging Staalwijk "een vergaderruimte bouwen op het terrein achter het gebouw Staalwijk uitkomend op en gelegen langs de Drie Octoberstraat".
Zo ontstonden beneden een kleine en een nieuwe grote zaal die beide voorzien werden van een spreekgestoelte. De twee serredeuren aan de Herenstraat vormden de toegang tot de kleine zaal.

Jaren 50
De inwonende conciërge beschikte over een zitkamer, keuken en 2 slaapkamers op de 1 e verdieping. In 1957 werd een vergunning afgegeven voor wijziging van de zijgevel langs 3 Octoberstraat. Daarna is aan de binnenzijde van het gebouw nog één en ander veranderd. Bij een brand in februari 1984 liepen de bovenverdiepingen grote schade op en bij een brand in april 1985 viel de grote benedenzaal aan de vlammen ten prooi.
Het gebouw heeft altijd zijn bedoelde centrumfunctie gehad met in de begintijd veel kerkelijk verenigingswerk, diensten, de kinderkerk en de zondagsschool. Na de bouw van de Vredeskerk werden er ook andere wijkgebonden activiteiten gehouden, zoals Jongeren disco Time, werk van de Stichting Dienstverlening Leiden, ouderenactiviteiten, projecten in samenwerking met buurthuis de Linde, De 60+ Soos, Bingoavonden, Bewegen Sport & Spel, maar ook creatieve bezigheden zoals bloemschikken.


1970
In de jaren 70 kwam men op de bovenverdieping bij elkaar om samen een maaltijd te gebruiken. Aanvankelijk was het een besloten club, maar dit ging snel over tot een open bijeenkomst. Eén keer per maand, met voor- en hoofdgerecht én toetje "SAMEN AAN TAFEL", was een activiteit die nog steeds gehouden wordt, maar nu in de foyer van de Vredeskerk.

"Wijkcentrum Staalwijk" was een toonaangevende plek in de wijk gedurende 97 jaren.
Door betrokkenheid, grandioze inzet en tijdsinvestering van beheerders, schoonmakers, schilders en vele andere vrijwilligers was al dit werk mogelijk en werd er vorm gegeven aan de doestelling van de Christelijke wijkvereniging Staalwijk Vredeskerk.

2012
Het pand is ondertussen verkocht maar heeft nog steeds een centrale plek en functie in de wijk. De Christelijke wijkvereniging Staalwijk Vredeskerk beheert inmiddels het "Staalwijkfonds", waarover u op deze site kunt lezen.

Bronvermelding:
Diverse publicaties & fotomateriaal, vooral uit "Staalwijk 100 jaar", een uitgave bij het jubileum in 2005.